انواع ملات ها در معماری

انواع ملات ها در معماری
ملات ها از جمله چسبهای ساختمانی میباشند که موجب چسبانیدن قطعات مصالح به یکدیگر میگردند و یا بعبارت دیگر دو قطعه از مصالح ساختمانی را به خود می چسبانند. البته باید توجه کرد که بجز ملاتها چسبهای دیگری نیز در ساختمان بکار میرود مانند چسبهایی که برای اتصال لوله های پولیکا مصرف میشود . یا چسب سنگ و یا در بعضی از ساختمانها کاشی را با چسبهای رزینی به دیوار متصل مینمایند. ولی به این نوع چسبها در اصطلاح کارگاهی ملات نمیگویند.

خواص ملات ها در معماری

ملاتها باید دارای خواص زیر باشند:
-۱- ملاتها باید خاصیت چسبندگی داشته باشند به طوری که بتوانند بعد از مدتی که از مصرف آن گذشت دو قطعه از مصالح ساختمانی را به خود بچسبانند.

۲- خاصیت چسبندگی در ملات باید حداکثر یکی دو ساعت پس از مصرف در ملات ظاهر شده و پس از ۱۰ الی ۱۲ ساعت به حداکثر خود برسد. ملات باید بتواند خاصیت چسبندگی و سایر خواص خود را برای مدتها باندازهعمر ساختمان حفظ کند.
– ملات باید در مقابل عوامل جوی مقاوم باشد و خاصیت های خود را از دست ندهد.ملات باید باندازه کافی پلاستیک (شکل پذیر باشد تا کارگران ساختمانی بتوانند آنرا بخوبی روی دیوار و یا هر محلی دیگر پهن نموده و هر طور بخواهند به آن شکل
بدهند.

نفوذپذیری

حداکثر درجه نفوذپذیری ملاتهائی که در فضاهای باز مصرف میشود مانند نما یا فرش کف حیاط باید مساوی درجه نفوذپذیری مصالحی باشد که در مجاورت آن قرار دارند زیرا در غیر این صورت آب باران و برف در آنها نفوذ کرده و موجب متلاشی شدن آن می.گردد
ملات باید بتواند در مقابل نیروهای فشاری و کششی ساختمان باندازه کافی مقاوم باشد.
– حداقل مقاومت فشاری و کششی ملات باید مساوی ضعیف ترین عضو ساختمان باشد زیرا حداکثر مقاومت یک سازه مساوی با توان باربری ضعیف ترین عضو آن سازه میباشد.
– بالاخره ملات باید ارزان و فراوان باشد.
مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران به موجب استاندارد شماره ۸-۲۰ ۱۹۰۳ برای ملات خواص دیگری هم تعیین نموده است.

اجزاء تشکیل دهنده ملات در معماری

ملاتها از دو قسمت اصلی تشکیل میشوند چسب که دارای حجم کمی بوده و در حدود درصد حجم در حدود ۸۰  درصد حجم ملات را تشکیل میدهد و جسم پرکننده که تقریباً ملات را تشکیل میدهد. برای مثال در یک ملات ماسه سیمان میتوان سیمان را بعنوان چسب و ماسه را بعنوان جسم پر کننده نام برد . یا در یک ملات گچ و خاک میتوان کچ را بعنوان جسم چسبنده و خاک را بعنوان جسم پر کننده معرفی نمود.

انواع ملات ها

ملاتها را میتوان به دو گروه تقسیم کرد ملاتهای زودگیر که ماده چسبنده این ملات ها گچ میباشد . ملاتهای دیرگیر که شامل سایر ملاتها ملات های زودگیر این که پس ملاتها همانطوریکه از اسم آن پیدا است بسیار زودگیر بوده .به طوری از سه الی چهار دقیقه بعد از آن که با آب مخلوط شدند شروع به سخت شدن نموده و بعد از ۱۰ الی ۱۵ دقیقه پس از مصرف عمل سخت شدن آنها به پایان میرسد. محل مصرف این ملاتها بیشتر در تیغه های ۵ سانتیمتری میباشد و یا برای نصب موقت قطعات به یکدیگر و یا به دیوار است.

مثلاً قبل از آنکه پشت پلاکهای سنگی را دوغاب ماسه سیمان بریزند آنرا موقتاً با ملات گچ در محل خود ثابت میکنند.

انواع ملاتهای زودگیر در معماری

۱- ملات گچ و خاک

پر مصرف ترین انواع ملاتهای زودگیر ملات گچ و خاک میباشد خاک مــو مصرف در این ملات خاک رس است که باید سرند شده و به نسبت ۵۰ درصد با گچ مخلوط شود .به نسبت زودگیر یا دیرگیرتر بودن گچ ممکن است درصد خاک بیشتر یا کمتر از ۵۰ درصد باشد هر قدر گچ زودگیرتر باشد و یا به اصطلاح کارگاهی هر قدر باشد باید درصد خاک مورد مصرف در ملات گچ و خاک بیشتر باشد وجود خاک در ملات گچ و خاک اولاً ملات را پلاستیک تر مینماید در ثانی ملات را دیر گیرتر
ی کند و بالاخره از لحاظ اقتصادی نسبت به ملات گچ به صرفه نزدیکتر میباشد .از ملات گچ و خاک علاوه بر تیغه های ۵ سانتی در زیرسازی سفیدکاری نیز استفاده می نمایند بدین طریق که روی دیوار آجری را قبلاً شمشه گیری کرده و بین فاصله های شمشه گیری را با ملات گچ و خاک پر مینمایند. دیگر از محلهای مصرف ملات گچ و خاک در طاق باشد.
باید توجه نمود که مصرف ملات گچ و خاک فقط در مناطقی که رطوبت هوا زیاد نیست و اصولاً آب و هوا خشک است مجاز میباشد .

۲- ملات گچ

اگر در محلی از ساختمان احتیاج به ملاتی داشته باشیم که از ملات گچ و خاک زودگیرتر باشد از ملات گچ استفاده مینمایند .

یا اگر رنگ سفید ملات برای ما مطرح باشد باز هم از ملات گچ استفاده می نماییم .مانند سفیدکاری اطاقها و همچنین در محلهایی که احتیاج به یک تکیه گاه موقت داشته باشیم . بخواهیم آجری را برای یک تکیه گاه نه چندان محکم به دیوار متصل نمائیم از ملات گچ استفاده مینمائیم. (اصطلاحاً به آن آجر که بوسیله گچ به سطح عمودی دیوار چسبانیده میشود یکفته یا پاکوفته می(گویند.
باید توجه نمود که با افزودن بعضی مواد به ملات گچ و ملات گچ خاک میتوان این ملات را زودگیرتر و یا دیرگیرتر نمود.

3- ساختن ملات گچ و خاک

به علت زودگیر بودن، ملات گچ و خاک را باید به میزان کم ساخت . آنرا در ظرفهای کوچکی که به آن در کارگاه استانبولی میگویند تهیه نمایند به طوری که از زمان ریختن گچ و خاک به داخل آب تا پایان مصرف آن حداکثر از ۱۰ الی ۱۵ دقیقه
تجاوز ننماید.
ملات گچ و یا ملات گچ خاک را به این طریق میسازند که ابتدا قدری آب درون استانبولی میریزند (حداکثر) نصف حجم استانبولی آنگاه مخلوط گچ و خاک را که از قبل مخلوط نموده اند درون استانبولی محتوی آب می پاشند. آنقدر مخلوط گچ و خاک را درون آب میریزند که سطح گچ و خاک از سطح آب بالاتر بیاید و تقریباً آب دیده نشود آنگاه این مخلوط را تقریبا ۵ تا ۶ دقیقه بحال خود گذاشته و بعد از یک گوشه ملات را استفاده هم زده و ه می.کنند برای ساختن سایر ملاتها آب را درون دانه میریزند. علت
پاشیدن گچ و خاک درون آب آنست که تمام ذرات گچ در مجاورت آب قرار گیرد.

برای مخلوط کردن گچ و خاک باید ابتدا خاک رس خشک را سرند کنید. آنگاه آنرا با بیل یا دست آنقدر با گچ مخلوط نمایند تا پراکندگی خاک درون گچ یکنواخت باشد. بهترین آزمایش برای میزان پراکندگی خاک درون گچ رنگ یکنواخت آن میباشد. باید دقت نمود که رگه های سفید گچ و یا رگه های سیاه خاک در مخلوط موجود نباشد.

۴- سایر ملاتهای زودگیر

در اکثر قریب به اتفاق کارگاهها مورد مصرف میباشد ولی بجز ملاتهای فوق انواع دیگر ملاتهای زودگیر نیز یافت میشود مانند سیمانهای زودگیر و غیره.

5.ملات های دیرگیر

این ملاتها اغلب در مجاورت هوا و گاهی نیز در زیر آب ـ ی شوند .این ملاتها عبارتند از:
۱- ملات گل
قبل از رایج شدن سیمان در ایران تقریباً تا سال ۱۳۲۵ اکثر ساختمانها را با ملات گل میساختند. بدین طریق که خاک محل ساختمان و یا خاک حاصل از حفره آب انبار و یا چاه فاضل آب را سرند کرده . کلوخههای سنگ و غیره را جدا میکردند آنگاه آنرا با
درد استفاده
آب مخلوط نموده و بجای ملات استفاده مینمودند.